 |
| Jerzy Kossak obraz "Cud nad Wisłą" |
„Nad Wisłą szańce. Polskie
Termopile.
Już pierwsi padli w obronie Warszawy,
Na drodze Golgoty gdzieś pod Radzyminem
Piszą się dzieje bezprzykładnej sławy.
Cóż ważne jest życie gdy męstwo dojrzewa,
Gdy o polskim czynie pieśni będą śpiewać”.
frag. wiersza "Cud nad Wisłą" Zygfryda
Rekosza
Poruszając temat wojny polsko-bolszewickiej na terenie Wyszkowa i
okolic, nie mogłyśmy pominąć słynnej bitwy pod Radzyminem. Miasto, w którym się
rozegrała położone jest ok. 30 kilometrów na północny wschód od naszej
miejscowości. W trakcie w/w wojny rolą
oddziałów polskich stacjonujących w Wyszkowie było wstrzymywanie
bolszewickiej ofensywy z dala od
Radzymina i Warszawy do 10 sierpnia 1920 r, aby zyskać czas niezbędny do
przygotowania właściwej obrony stolicy. Zadanie to zostało wykonane. Pierwsze starcie
z bolszewikami w rejonie
Radzymina miało miejsce 12 sierpnia 1920 r. Podczas sierpniowych zmagań z bolszewikami o Warszawę, bitwa
pod Radzyminem odegrała bardzo ważną
rolę. Walki w rejonie tego miasta miały najbardziej zacięty i krwawy przebieg, spośród wszystkich działań zbrojnych w obronie stolicy w tym okresie. Świadczą o tym straty
poniesione przez Wojsko
Polskie. Poległo tu ponad 300 żołnierzy, którzy zostali pochowani w zbiorowych mogiłach na Cmentarzu Żołnierzy Polskich 1920 w Radzyminie, a około
2700 zostało rannych lub zaginionych.
 |
| Zbiorowa mogiła żołnierzy polskich poległych w bitwie pod Radzyminem w sierpniu 1920 r. |
 |
| Kaplica cmentarna z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej, pamiątkowymi tablicami i urnami z ziemią z Katynia oraz z cmentarzy żołnierzy polskich 1920 roku w Grodnie, Nowogródku i Wołkowysku. Na bramie cmentarnej i mogiłach tablice poświęcone żołnierzom pułków walczących o Radzymin. |
Przechodzące kilkakrotnie z rąk do rąk miasto
stało się symbolem dramatycznych wydarzeń związanych z obroną stolicy Polski. Przeciwnik nie spodziewał się, że
zmęczone kilkutygodniowym odwrotem oddziały polskie będą stawiać poważny opór,
że na przedpolach Warszawy - pod Radzyminem - spotka bolszewików klęska.
Ostatecznie w dniu 17 sierpnia 1920 r. wojska sowieckie wycofały się w kierunku
Wyszkowa, nie zdobywając stolicy.
 |
| Polscy żołnierze ze sztandarami bolszewickimi przejętymi w Bitwie Warszawskiej |
Tuż po zakończeniu bitwy
odbyła się w Radzyminie uroczystość nazwana wówczas "Świętem Virtuti
Militari". W mieście, które nosiło liczne ślady zakończonych niedawno walk, dowódca Frontu Północnego gen. Józef Haller odznaczył żołnierzy za
wybitne czyny bojowe.
 |
| Józef Piłsudski i Józef Haller w czasie przeglądu wojsk powracających po zwycięskiej bitwie |
Ta bitwa, określana mianem "Cudu
nad Wisłą" jest uznawana za najważniejszy element działań zbrojnych znanych pod
wspólną nazwą bitwy warszawskiej, która stanowiła kulminacyjny moment wojny polsko-sowieckiej. Zadecydowała ona nie tylko o losach niepodległej Polski, ale
także przyszłości całej Europy. Gdyby Polacy nie
wygrali bitwy warszawskiej, środkowa Europa stałaby otworem przed komunistyczną
propagandą i sowiecką inwazją. Szef brytyjskiej misji dyplomatycznej w Polsce
w 1920 r. lord Edgar V. D’Abernon nazwał ją "osiemnastą decydującą bitwą w dziejach świata". Porównywana jest ona
przez historyków do zwycięstw pod Grunwaldem oraz Wiedniem i stanowi jedną
z najbardziej chlubnych kart w dziejach oręża polskiego. Wzmianki o bitwie pojawiają się w
wielu powieściach, pamiętnikach i monografiach historycznych. Została również
przedstawiona w filmie "1920 Bitwa Warszawska" z 2011 r. w reżyserii Jerzego Hoffmana.
Od 1998 r. dnia 15 sierpnia w Ossowie i Radzyminie odgrywane są rekonstrukcje historyczne zmagań
polsko-bolszewickich.
